บทความ เส้นไหม ใบหม่อน

          ดักแด้ไหมอายุ 4 - 6 วันพร้อมนำมาใส่เชื้อเห็ดถั่งเช่าในห้องปลอดเชื้อ โดยการตรวจสารออกฤทธิ์หรือสารสำคัญ ได้แก่ไดเซปิน และอะดีโนซินในถั่งเช่า   

ถั่งเช่าไหมไทย สมุนไทยทองคำ
โดย วิโจน์ แก้วเรือง
ผู้เชี่ยวชาญด้านผลิตภัณฑ์
หม่อนและไหม
สำนักวิจัยและพัฒนาหม่อนไหม 

"ถั่งเช่าไหมไทย" กระแสมาแรงแซงทางโค้ง โด่งดังตลอดเดือนสิงหาคม 2556 จนถึงปัจจุบัน กรมหม่อนไหมต้องรับบทหนัก ปรับกระบวนยุทธ์ในการรับมือกับผู็บริโภค ที่สนใจสมุนไพรชนิดใหม่นี้มากยิ่งกว่าโสม เขากวางอ่อน ฯลฯ ด้วยสรรพคุณอันล้ำเลิศ เป็นสมุนไพรราคาแพงดุจทองคำ ด้วยเป็นยาอายุวัฒนะ ลดความเสี่ยงการเกิดโรคมะเร็ง บำรุงตับและไต ปรับสมดุลในร่างกาย แถมเพิ่มสมรรถภาพของร่างกายอีกด้วย จะเป็นจริงหรอไม่โปรดใช้วิจารณญาณในการอ่าน และติดตามข่าวสารช่องทางอื่นๆ ประกอบการตัดสินใจว่าจะใช้ถั่งเช่าบำรุงร่างกายดีหรือไม่

ความเป็นมา : ถั่งเช่า หรือหญ้าหนอนชาวทิเบตเรียกซูคาบุ ชาวจีนเรียกชูเช่าหรือตังถั่งเช่า ชาวทิเบตใช้เป็นยาสมุนไพรตำรับทิเบต แก้ไตบกพร่อง บำรุงกำลังในช่วงพักฟื้น กินวันละตัวเพิ่มภูมิคุ้มกัน ต้มกินกับซุบไก่ ซุบเป็ด แต่ไม่ต้มนาน และไม่กินร่วมกับยาอื่น มีการใช้ถั่งเช่ากันมาอย่างยาวนาน

ทุกฤดูใบไม้ผลิ ฝนแรกในต้นเดือนพฤษภาคม ชาวทิเบตและชาวมณฑลยูนานของจีน จะออกเดินทางขึ้นไปที่ราบสูงทิเบตบนเทือกเขาหิมาลัย เพื่อตามล่าหาเห็ดถั่งเช่าบนภูเขาที่ระดับความสูง 3,500 เมตรจากระดับน้ำทะเล เช่นเดียวกับชาวเนปาลและชาวภูฎานก็ออกหาเห็ดถั่งเช่าธรรมชาติบนเทือกเขาหิมาลัยเช่นกัน แต่นักนิยมถั่งเช่าต่างยกนิ้วโป้งให้ถั่งเช่าทิเบตว่ามีสรรพคุณทางยามากที่สุด สร้างรายได้ให้ชาวทิเบตที่มีอาชีพเก็บถั่งเช่ามากถึง 3 ใน 4 ของรายได้ทั้งปี ด้วยถั่งเช่ามีราคาแพง โดยมีกระบวนการค้าขายกันตั้งแต่ในพื้นที่เก็บถั่งเช่าสู่ตลาด 5 ขั้นตอน

1. คนเก็บถั่งเช่า ขอบอกมือใหม่อาจเก็บไม่ได้เลยแม้จะพยายามหาเป็นวันๆ ต้องใช้ความชำนาญและความอดทน โดยการคลานไปตามพื้น แหวกหญ้าหนอนที่สูงจากพื้นดินราว 2 เซยติเมตร ท่ามกลางหญ้าและพืชชนิดอื่นที่ขึ้นสูงกว่า จะหากันตั้งแต่ฟ้าสางจรดเย็น แล้วรวบรวมขายให้หัวหน้าค่าย

2.หัวหน้าค่าย (ตาซือ) ผู็ดูแลกฎระเบียบการซื้อขายถั่งเช่าของรัฐบาลจีน ซึ่งอาจมีการซื้อขายผ่านตาซืออีกหลายมือ ราคาอาจสูงขึ้นอีหลายเท่าตัว ภายใน 3 ชั่วโมง

3. พ่อค้าขายส่ง ส่วนใหญ่เป็นชาวมุสลิมเมืองชีถัง นำถั่งเช่าที่รวบรวมได้ส่งร้านค้าในเมืองอีทีหนึ่ง

4. ร้านขายส่ง จะจำหน่ายถั่งเช่าแบบขายส่งให้ร้านค้าสมุนไพร

5. ร้านค้าสมุนไพร จะจำหน่ายถั่งเช่าให้ผู้บริโภคโดยทั่วไป แต่ให้ระมัดระวังไม่ว่าท่านจะซื้อ ถั่งเช่าจากคุนหมิง ฮ่องกง เซี่ยงไฮ้ โดยเฉพาะที่เฉินตู มีโอกาสเจอถั่งเช่าปลอมมากกว่า 50 เปอร์เซ็นต์ ของแท้ให้สังเกตุตรงหัวหนอนจะเป็นมัน และขาหนอนธรรมชาติจะไม่เรียงตัวกันสวยงามเหมือนของปลอมที่ทำจากเครื่องจักร และยังมีหญ้าหนอนที่ชาวจีนเรียกว่า เหอผานดงเชียเช่า (Her Pan Dong Xia Cao) เหมือนหญ้าหนอนทิเทตมาก (Ophiocordyecps sinensis) แต่ไม่มีสรรพคุณทางยาเลย

ตลาดเซ่อผ่านนาดของตัวหญ้าหนอนเป็นย่านการค้าสมุนไพรของฮ่องกง มีการค้าขายถั่งเช่ามากที่สุด ราคาตั้งแต่ 21,000 - 39,000 บาท ต่อถั่งเช่า น้ำหนักเพียง 30 กรัม ราคาขึ้นอยู่กับของตัวหญ้าหนอนด้วย และที่ตลาดแห่งนี้ยังมีการจำหย่ายถั่งเช่าสีทอง (Cordyceps malitaries) บรรจุแคปซูลซึ่งมีราคาศูงถึง 15,000 บาทต่อ 50 กรัม

ถั่งเช่าคืออะไร

"ถั่งเช่า" (ถั่ง = หนอน, เช่า = หญ้า) หรือที่เรียกว่า "หญ้าหนอน" ก็เพราะว่าในฤดูหนาวเป็นหนอน ในฤดูร้อนเป็นหญ้าติบโตบนที่ราบสูงทิเบต ตัวหนอนของผีเสื้อค้างคาวหรือผีเสื้อกระโหลก (Hepialus armoricanus) จะเจริญเติบโตอยู่ใต้ผิวดินบนภูเขาที่ปกคลุมด้วยหิมะ โดยมีสปอร์ของเชื้อเห็ดรา (Ophiocordyceps sinensis) กระจายอยู่ทั่วไป เมื่อหิมะละลายสปอร์จะไหลไปกับน้ำและซึมลงผิวดิน เมื่อหนอนกินสปอร์ของเชื้อเห็ดชนิดนี้เข้าไป สปอร์ก็จะงอกเป็นเส้นใยเจริญเติบโตบนตัวหนอน เมื่อฤดูใบไม้ผลิมาถึงอุณหภูมิสูงขึ้น เส้นใยรวมตัวหนาแน่นขึ้นจะแทงออกจากปากหนอนที่ตายแล้วแข็งเป็นมัมมี่ ออกเป็นดอกเห็ดมีละกษณะเหมือนหญ้างอก โผล่เหนือพื้นดินเพราะต้องการแสง กลายเป็นขุมทองของชาวทิเบต เพราะอาจขายได้ถึงตัวละ 750 บาทหญ้าหนอน มีการค้นพบแล้วมากกว่า 300 ชนิด แต่มีไม่กี่ชนิดที่มีสารออกฤทธิ์หรือสารสำคัญ ซึ่งมีสรรพคุณเป็นยาสมุนไพร ในเอเซียมีการค้นพบที่เขตปกครองพิเศษทิเบต จีน เนปาล ภูฎาน เกาหลี เวียดนามและไทย          

ทำไมผู้คนจึงเรียกหาแต่ถั่งเช่า

ชาวทิเบตใช้เป็นยาสมุนไพรมาอย่างยาวนานดังได้กล่าวมาแล้ว แต่ก็ไม่ดังเปรี้ยงปร้าง กระทั่งในปี พ.ศ. 2536 นักกรีฑาแชมป์โลกชาวจีนได้เผลเคล็ดลับการได้แชมป์โลกว่า ใช้ถั่งเช่าบำรุงกำลังตามคำแนะนำของผู้ฝึกสอน เท่านั้นแหละครับ ผู็คนทั่วโลกทั้งซีกตะวันตก และตะวันออก ต่างแสวงหาถั่งเช่าไว้ครอบครอง อย่างน้อยขอให้ได้ลองสักครั้ง อย่างที่คนไทยตอนนี้ต่างตื่นเต้นที่เห็นอธิบดีกรมหม่อนไหม นายประเสริฐ โกศัลวิตร ออกข่าวตามสื่อต่างๆ ทั้งวิทยุ โทรทํศน์ และหนังสือพิมพ์ ตลอดเดือนสิงหาคม 2556 ว่าประสบความสำเร็จในการเพาะเห็ดถั่งเช่าไหมไทย จากการทำวิจัยร่วมกับ รศ.ดร.จิราพร กุลสาริน ดร.วรรณพร ทะพิงค์แก คณะเกษตรศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ และดร.ธัญญา ทะพิงค์แก คณะเทคโนโลยีการเกษตร มหาวิทยาลัยราชภัฎเชียงใหม่ โดยใช้เชื้อเห็ดถั่งเช่าหิมะ (Isaria tenuipes) เพาะบนดักแด้ไหมพันธุ์ไทยได้สำเร็จเป็นคณะแรกของประเทศไทย

โดยก่อนหน้านี้ มีผู้นำเชื้อเห็ดถั่งเช่ามาศึกษาทั้งวิชาการ และเชิงการค้าหลายราย แต่เป็นการเพาะบนอาหารชนิดอื่น เช่น ข้าว เท่าที่ทราบมี ดร.ธัญญา ทะพิงค์แก มหาวิทยาลัยราชภัฎเชียงใหม่ ดร.อนนท์ เอื้อตระกูล ผู็เชี่ยวชาญเห็ด องค์กรสหประชาชาติ ปี 2524 - 2548 จนกระทั่งสามารถเปิดฝึกอบรมการเพาะเห็ดถั่งเช่าไปหลายรุ่น และมีผลิตภัณฑ์ถั่งเช่าจำหน่ายแล้ว ถ้าสนใจก็ลองสอบถามข้อมูลกับผู็วิจัยทั้ง 2 แห่งนี้ได้ครับ

สำหรับถั่งเช่าไหมไทย ยังไม่มีจำหน่าย รอการวิจัยอีกบางขั้นตอนและเตรียมความพร้อมในการฝึกอบรม ที่มีผู็สมัครเข้ามายังกรมหม่อนไหมทุกวัน คงต้องคอยกันอีกระยะหนึ่งครับ แล้วจะแจ้งให้ผู็ที่สมัครได้ทราบอีกครั้ง

ถั่งเช่าที่มีชื่อเสียง มีอยู่ 4 ชนิด ได้แก่

1. เห็ดถั่งเช่าทิเบต (Ophiocordyceps sinesis) หรือชื่อเดิม cordyceps sinesis

2. เห็ดถั่งเช่าสีทอง (Cordyceps militaris)

3. เห็ดถั่งเช่าหิมะ (ถั่งเช่าเกาหลี) (Isaria sinclairii) หรือชื่อเดิม Paecilomyces cicadae

เห็ดถั่งเช่าเป็นราแมลงในกลุ่ม Ascomycetes ที่มีฤทธิ์ทางยาจากการวิจัยค้นคว้าทางเภสัชวิทยาพบว่า เห็ดถั่งเช่าประกอบด้วยสารสำคัญหลายชนิด เช่น โมโนแชคคาไรด์ ไดแชคคาไรด์โพลีแชคคาไรด์ (เบต้า - กลูแคน) คอร์ไดเซปิน กรดคอร์ไดเซปิก อะดีโนซีน กรดอะมิโน วิตามิน และแร่ธาตุหลายชนิด

สรรพคุณของสารสำคัญในถั่งเช่า เช่น

1. โพลีแซคคาไรด์ (เบต้า - กลูแคน : B - Glucan) ช่วยต้านอนุมูลอิสระ เพิ่มภูมิคุ้มกัน ลดระดับน้ำตาลในเลือด มีความน่าจะเป็นในการลดการโตของเนื้องอก และเซล์มะเร็ง ยืดอายุและชลอความเสื่อมของเซล์

2. คอร์ไดเซปิน (cordycepin) ช่วยเพิ่มประสิทธิภาพการไหลเวียนของโลหิต ต้านเชื้อแบคทีเรียก่อโรค

3. กรดคอร์ไดเซปิก (cordycepic acid) ช่วยเพิ่มเมตาโบริซึมของร่างกาย ป้องกันเลือดออกในสมองเกิดลิ่มเลือดโรคหัวใจขาดเลือด และหอบหืด

4. อะดีโนซีน (adenosine) ช่วยต้านการแข็งตัวของเลือด ต้านการเกิดลิ่มเลือด

ปัจจุบันกรมหม่อนไหม พบว่าเชื้อเห็ดถั่งเช่าหิมะเจริญได้บนดักแด้ไหมไทยพันธุ์นางลายได้ดี และจะมีการวิจัยเพิ่มเติมร่วมกับคณะผู้วิจัยทีมเดิมเพื่อให้ได้วิธีที่ดีที่สุด และให้สาระสำคัญในระดับสูง อีกทั้งมีความปลอดภัยต่อผู้บริโภค เพื่อขอจดอนุสิทธิบัตรถั่งเช่าไหมไทย และถ่ายทอดองค์ความรู้ให้เกษตรกรผลิตและนำไปแปรรูปเป็นผลิตภัณฑ์ต้อไป 

ดังนั้น การดำเนินการดังกล่าวเสร็จสิ้นก็จะเป็นประโยชน์อย่างมากแก่เกษตรกรผู้ปลูกหม่อนเลี้ยงไหมจะมีรายได้เพิ่มขึ้นจากการจำหน่ายดักแด้ไหม ซึ่งปกติจะจำหน่ายราคากิโลกรัมละ 120 - 150 บาท เมื่อนำไปผลิตเป็นถั่งเช่า ราคาอาจสูงถึงราคากิโลกรัมละ 10,000 บาท เป็นการสร้างมูลค้าเพิ่ม จากดักแด้ไหมให้กับเกษตรกร และเป็นการสร้างอาชีพใหม่ สำหรับผู้สนใจผลิตถั่งเช่าเป็นอาหารเสริมเพื่อสุขภาพ และเป็นโอกาศที่ดีของคนไทยจะได้บริโภคถั่งเช่าไหมไทย โดยฝีมือคนไทยแทนการนำเข้าจากต่างประเทศ